Detalles, a grandes rasgos (II)

Etiquetas

A Lanzada, Irmandiños, necrópole, O Grove, torres defensivas, tumbas medievais, Vilalonga

Seguindo con esta pequena serie de artigos relacionados coa historia da zona de Sanxenxo e as demais áreas próximas, vou tratar aquí algúns aspectos relacionados coa época medieval.

Comezarei, como non, pola zona da Lanzada, en Noalla, un lugar rico en restos arqueolóxicos, sobre todo pola proximidade ó mar. Estar preto do mar facilitaba a comunicación, posto que, nunha época onde non existían os automóbiles, moverse polos camiños era bastante complicado, sobre todo polos camiños de terra, que eran todos excepto algunhas calzadas romanas. Ademais, había que ter coidado cos salteadores que había escondidos por estes camiños. Polo mar, en cambio, a cousa era algo máis fácil e máis rápido, sobre todo se se quería ir a outro país. Aínda que tamén había perigos, como os piratas, as tempestades, etc.

Como dicía, na Lanzada podemos ver, para empezar, a torre que ordea levantar Sisnando II, bispo de Santiago de Compostela, no século X, para defenderse dos ataques dos saqueadores.

Torre da Lanzada

Esta torre da Lanzada está en relación coas de Oeste, en Catoira, que non son de época medieval, senón anteriores, e coa de San Sadurniño, en Cambados, creando así unha liña defensiva en toda a ría de Arousa en aliñación Norte-Sur. Deste xeito, unha torre podería poñerse en contacto coas outras e así avisar á poboación para que se puxesen en garda ante o ataque dalgún inimigo. Ademais, isto protexía un dos accesos costeiros á área de Santiago de Compostela, a cidade máis importante de Galicia naqueles tempos, xa que no século IX comezou a experimentar un gran crecemento debido a que se atoparon os supostos restos do apóstolo Santiago. Estas torres defensivas son moi comúns en época medieval por esta zona. Á parte destas que acabo de citar, tamén se teñen identificado torres no Grove así como en moitas outras zonas de Galicia.

Torre de san Sadurniño, Cambados

Máis tarde, xa no século XV, esta  torre da Lanzada sería destruída. Foi o último reduto dos Irmandiños, na guerra que enfrentou ó pobo (campesiñado, fidalguía, baixo clero) contra os nobres. Os Irmandiños, durante os seus ataques contra a opresión dos señores, lograron destruír moitos castelos e fortalezas, pero a superioridade dos señores, que contaban co apoio dos reis, acabou con eles.

Torre defensiva e pequena igrexa, Catoira

Por outro lado, tamén se atoparon, nas escavacións levadas a cabo nesta zona sanxenxina, uns corpos con signos de violencia. Presentaba as mans atadas á espalda e un corte perfecto no pescozo, realizado dende diante, xunto cun golpe na cabeza. En primeiro momento, cando lin sobre estes corpos achados coas mans atadas á espalda, pensei que serían represaliados políticos durante o golpe de estado da dereita que se produciu na II República, pero o carbono 14 indica que os corpos pertencen aos séculos VIII – XI. Con estes datos hai que pensar nos ataques que a miúdo asolaban as nosas costas, provintes de pobos como os viquingos, que chegaban cunha ampla flota e saqueaban o que podían. Tal vez estes corpos foron vítimas dalgún tipo de ritual. Pódese ver esta información aumentada no blog Capítulo Cero, de Manuel Gago, onde conta a historia de Sisnando dun xeito bastante entretido durante a charla que deu en Noalla.

Tamén na Lanzada se ten documentado unha necrópole con tumbas tanto tardorromanas como doutra época máis tardía. Apareceron enterramentos en fosa simple, é dicir, enterrados directamente no chan, como son os corpos dos que falei antes. Había, por outro lado, tumbas de laxes trapezoidais, que poden ser tanto de época tardorromana como de época altomedieval  ou do medievo pleno. Tamén se atoparon tumbas de tégulas, datadas en época baixoimperial, é dicir, sobre os séculos III – IV d.C. Por último, tamén se localizou algunha tumba de incineración, típicamente romana, datada por eses mesmos séculos.

Na zona do Grove, no xacemento de Adro Vello, en San Vicente, atopáronse enterramentos comúns ó desta zona, en fosa simple, en tumbas de laxes fusiformes, que son parecidas ás trapezoidais, e con ladrillos, pero teñen unha datación algo máis recente que as da Lanzada, posto que este xacemento tivo unha ocupación máis prolongada, aínda que non de forma continua, chegando ata o século XVIII.

Por último, na zona de Vilalonga, atopouse unha necrópole con tumbas antropomorfas, ó lado da igrexa. Estas tumbas poden datarse en época medieval, pero habería que estudalas mellor para poder dar unha data exacta. Polo visto ata o de agora, as necrópoles soen estar en relación con algún tipo de zona de hábitat ou con algunha construción próxima, como unha igrexa. Ó mellor, antes de edificar a actual igrexa parroquial, existía algún tipo de edificio anterior, aínda que é moi difícil sabelo.

Fontes:

Rodríguez Resino, A. Do Imperio Romano á Alta Idade Media. Arqueoloxía da Tardoantigüidade en Galicia (séculos V-VIII), Toxosoutos, Galicia, 2005.

http://www.manuelgago.org/blog/

Detalles, a grandes rasgos (I)

Etiquetas

A Lanzada, castro, fenicios, romanos, Sanxenxo

Hoxe vou falar un pouco sobre a historia antiga de Sanxenxo, entendendo Sanxenxo non só como o núcleo habitacional onde está o concello, senón tamén como as áreas circundantes que o compoñen actualmente.

Comezamos en Noalla, onde se atopa o castro da Lanzada, a carón do mar. Está xusto antes da ermida da Nosa Señora da Lanzada e o afloramento granítico que contacta co mar. Este castro, segundo as últimas interpretacións, puido funcionar como unha área de comercio marítimo. A súa situación a carón do mar é unha baza a favor disto, posto que os castros normalmente están situados en zonas de difícil acceso para ser defendidos. Ademais, un dos edificios escavados ten pinta de ser un almacén. Hai información que di que aquí os fenicios salaban o peixe para logo comercializalo. Non sei se iso está demostrado completamente, pero o negocio do sal (xa sexa por fenicios, indíxenas ou romanos) si que pode ser certo, posto que, para comerciar co peixe, hai que tratalo para que dure o máximo posible e o sal era o único medio para conservalo durante certo tempo (á parte do xeo, pero non creo que fose moi común atopar xeo na zona da Lanzada). Por outro lado, está ben documentada a actividade dos fenicios nas zonas próximas a Galicia.

Falando un pouco dos fenicios, hai que dicir que proceden da zona do Levante do Próximo Oriente, onde se atopan actualmente países como Siria, Israel ou Palestina. Unha das súas colonias máis importantes foi a de Cartago, no norte de África, na actual Túnez. Esta colonia fíxose independente e conseguiu un gran poder mediante o comercio polo Mediterráneo, tendo unha gran presenza na península Ibérica, onde fundaron algunha cidade, como Cartago Nova (a actual Cartagena). Os episodios máis famosos desta civilización son as guerras Púnicas, que a enfrontaron a Roma no século III a.C. A mesma Roma sería a encargada da súa desaparición, coa destrución total de Cartago, ante o medo de que lles volvese plantar cara. Había un senador romano que, en cada sesión do Senado, dicía que Cartago debía ser destruída. Un pouco pesado ó mellor este senador, pero así chegou Roma ó que chegou.

A presenza dos romanos nesta zona tamén está demostrada, a partir dos episodios da conquista da Hispania por parte de Roma, dende o século III ata finais do I a.C. A estes personaxes custoulles o seu levar a cabo a romanización desta área do noroeste peninsular. Foi a zona que máis traballo lles deu ós romanos, xunto con Numancia e a súa defensa ata a morte.

Á parte da fereza dos indíxenas, o terreo dificultoulles moito o traballo aos conquistadores. Os castros, como xa dixen, soen estar situados en zonas específicas para podérense defender. Así vemos castros nos cumios dos montes, en zonas de acantilados ou en áreas escarpadas. Deste xeito difucultan o acceso dos inimigos e impídenlles que fagan un ataque organizado.

Despois da Lanzada, hai outros castros por outras zonas de Sanxenxo, como en Dorrón ou algún que outro resto dalgunha poboación antiga, como no Monte Faro, pero xa son algo máis descoñecidos por min. Ademais, algún resto do fenómeno megalítico tamén parece haber por esta zona. Con respecto ó caso de Vilalonga en particular, algunha noticia teño oído dun posible castro, pero non atopei ningunha información ó respecto.

En conclusión, pódese dicir que xa hai xente vivindo en Sanxenxo dende hai bastantes anos, polo menos dende o século X a.C., aínda que seguramente sexa dende algúns séculos antes, xa que hai documentada actividade dende o Calcolítico, polo menos no centro de Portugal, que non queda moi lonxe de aquí. Se temos en conta o fenómeno megalítico das zonas atlánticas, podemos remontarnos xa ós milenios V-II a.C.

Fontes:

alanzada.wordpress.com

http://www.sanxenxo.es